Để thực hiện nhiệm vụ quyền hạn theo quy định của Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân, luật thi hành án dân sự, Viện kiểm sát nhân dân hai cấp cần bố trí Kiểm sát viên, kiểm tra viên theo hướng chuyên trách để nắm bắt công việc, đeo bám các tác nghiệp của Chấp hành viên trong quá trình tổ chức thi hành án và phát hiện các vi phạm pháp luật nhằm kiến nghị, kháng nghị kịp thời, tham mưu Lãnh đạo viện trong công tác phối hợp liên ngành giải quyết những khó khăn vướng mắc… Kiểm sát viên, Kiểm tra viên thực hiện chức năng kiểm sát thi hành án dân sự, hành chính phải tận tụy trong công việc, cập nhật số liệu các vụ việc thi hành án, phát hiện vấn đề yêu cầu Chấp hành viên cung cấp hồ sơ tài liệu để nghiên cứu, làm rõ nắm chắc nội dung công việc, đối chiếu với quy định của pháp luật để đánh giá đúng sai, tính chất mức độ sai phạm để áp dụng biện pháp kiểm sát phù hợp. các Kiểm sát viên, Kiểm tra viên phải thể hiện bản lĩnh vững vàng trong công việc với tinh thần thái độ cương quyết theo đuổi vụ việc tới cùng.

Tuy nhiên, phạm vi công tác thi hành án dân sự tác động trực tiếp đến quyền lợi của người phải thi hành án nên thường là không tự nguyện thi hành mà phải áp dụng biện pháp cưỡng chế, kê biên liên quan đến nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội như xây dựng, đất đai nhà ở, tài chính ngân hàng, kinh doanh thương mại. Ngoài nội dung bản án, quyết định của Tòa án có hiệu lực pháp luật phải đưa ra thi hành thì Chấp hành viên thường xuyên ban hành các quyết định, thông báo, hành vi riêng biệt trong thời hạn và theo trình tự thủ tục quy định của Luật thi hành án dân sự. Mặt khác, pháp luật về thi hành án dân sự còn chưa đầy đủ, nhiều quy định còn chung chung, không cụ thể thậm chí mâu thuẫn nên đòi hỏi phải nghiên cứu thêm ở các luật nội dung, chuyên ngành khác mới hiểu rõ, vì vậy Chấp hành viên phải có kiến thức tổng hợp, va chạm thực tế nhiều và làm tốt công tác phối hợp với các cơ quan tổ chức và cá nhân có liên quan trong quá trình tổ chức thi hành án. Đối với Kiểm sát viên, kiểm tra viên kiểm sát thi hành án dân sự, hành chính cũng phải chịu khó nghiên cứu, thường xuyên cập nhật kiến thức văn bản pháp luật để nâng cao trình độ, đáp ứng yêu cầu công việc.

Năm 2018, sau khi tham dự tập huấn nghiệp vụ kiểm sát thi hành án dân sự, hành chính do Viện kiểm sát nhân dân tối cao tổ chức, Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Đồng Nai tiến hành tập huấn nghiệp vụ kiểm sát thi hành án dân sự, hành chính cho cán bộ, kiểm sát viên, kiểm tra viên của Phòng 11 và Viện kiểm sát nhân dân cấp huyện theo tài liệu của Viện kiểm sát nhân dân tối cao bao gồm các chuyên đề về kiểm sát thi hành án hành chính, kiểm sát kê biên cưỡng chế tài sản là đất đai, nhà ở, án tín dụng ngân hàng; Kiểm sát công tác kế toán thi hành án; Các dạng vi phạm trong công tác thi hành án và những khó khăn vướng mắc…

Được sự quan tâm của Ban cán sự Đảng - Ban lãnh đạo viện, ngày 27/12/2018 Giảng viên Trường bồi dưỡng nghiệp vụ kiểm sát tại thành phố Hồ Chí Minh đã tập huấn nghiệp vụ kiểm sát thi hành án dân sự, hành chính theo 02 chuyên đề về kỹ năng trực tiếp kiểm sát tại cơ quan thi hành án dân sự và kỹ năng kiến nghị, kháng nghị trong công tác thi hành án dân sự, với những điểm đáng lưu ý sau:

1.     Kỹ năng trực tiếp kiểm sát tại cơ quan thi hành án dân sự:

Tập trung vào các nội dung sau:

- Nắm thông tin về tình hình vi phạm trong hoạt động THADS được thực hiện từ nhiều nguồn (thông tin từ đơn khiếu nại, tố cáo; thông tin từ báo, đài; thông tin từ các cuộc họp giao ban hoặc từ các đơn vị nghiệp vụ của VKSND...).  Qua đó xác định nội dung trực tiếp kiểm sát là toàn bộ hoạt động THADS của Chấp hành viên, cơ quan THADS (còn gọi là kiểm sát toàn diện hoạt động THADS) hoặc một số khâu trong quá trình THADS đã có căn cứ xác định là vi phạm nghiêm trọng như xác minh điều kiện THADS, áp dụng biện pháp bảo đảm, cưỡng chế THADS hoặc thu chi tiền THADS;

- Qua nghiên cứu báo cáo của cơ quan THADS và đối chiếu với hồ sơ, sổ sách, tài liệu về THADS, có những vấn đề chưa được làm rõ hoặc có sự mâu thuẫn để tiến hành xác minh, yêu cầu cơ quan THADS giải trình, từ đó xác định được chính xác số liệu, thông tin về tình hình và kết quả công tác THADS, hoặc vi phạm pháp luật trong hoạt động THADS;

- Kiểm tra hồ sơ thi hành án;

- Kiểm tra đối chiếu, so sánh tài liệu, hồ sơ thi hành án, hồ sơ bán đấu giá tài sản, hồ sơ kiểm sát thi hành án và tài liệu do đương sự cung cấp;

- Kiểm tra hồ sơ giải quyết khiếu nại, tố cáo về thi hành án và nguồn thông tin  qua các hoạt động nghiệp vụ của Viện kiểm sát, các cơ quan hữu quan và nguồn tin do nhân dân cung cấp, do Báo, Đài hoặc do Viện kiểm sát cấp trên chuyển đến;

- Thực hiện quyền yêu cầu cơ quan, tổ chức, cá nhân cung cấp hồ sơ, tài liệu, vật chứng; yêu cầu giải trình về vi phạm trong hoạt động THADS; thực hiện xác minh khi cần thiết để làm rõ những vấn đề nghi vấn, mâu thuẫn nhằm xác định có hay không có vi phạm trong hoạt động THADS;

2. Kỹ năng thực hiện quyền kiến nghị, kháng nghị:

Thực trạng về công tác kiến nghị, kháng nghị ở một số VKSND tuy vẫn đạt các chỉ tiêu về kháng nghị, kiến nghị nhưng chất lượng không cao, hoặc tuy có số lượng việc và tiền thi hành án lớn,  đương sự có nhiều khiếu nại, tố cáo về THADS nhưng hàng năm VKSND không ban hành được kiến nghị, kháng nghị. Một số kháng nghị quá thời hạn pháp luật quy định, căn cứ kháng nghị chưa thuyết phục dẫn đến một số trường hợp phải rút kháng nghị. Một số kiến nghị không đúng thẩm quyền, nội dung và căn cứ pháp luật kiến nghị chưa chính xác, một số đơn vị VKSND phát hiện vi phạm nghiêm trọng nhưng không ban hành kháng nghị mà chỉ kiến nghị không tương xứng với tính chất, mức độ vi phạm; vẫn còn một số kiến nghị chỉ được chấp nhận một phần hoặc không được chấp nhận .

Theo Điều 5 Luật Tổ chức VKSND năm 2014, kiến nghị được thực hiện với những vi phạm nhỏ, chưa đến mức kháng nghị, kháng nghị được thực hiện đối với các quyết định, hành vi về THADS có vi phạm nghiêm trọng.

-Những vi phạm áp dụng quyền kiến nghị:

Vi phạm thời hạn chuyển giao bản án, quyết định; trong việc nhận và từ chối yêu cầu thi hành án; trong việc ra các quyết định về THADS; trong việc gửi và thông báo các quyết định về thi hành án; trong việc xác minh điều kiện thi hành án; trong việc phân loại, xác định việc chưa có điều kiện thi hành; trong việc áp dụng các biện pháp bảo đảm, cưỡng chế thi hành án; trong việc giải quyết khiếu nại, tố cáo về thi hành án…

-Những vi phạm áp dụng quyền kháng nghị:

Ra quyết định THADS khi đã hết thời hiệu thi hành án; Quyết định THADS không đúng quy định về thẩm quyền THADS; Bản án, quyết định đưa ra thi hành chưa có hiệu lực pháp luật nhưng không thuộc trường hợp thi hành ngay theo quy định của pháp luật;  Ra quyết định thi hành án trước ngày người được thi hành án làm đơn yêu cầu thi hành án; Nội dung quyết định thi hành án không phù hợp nội dung đơn yêu cầu thi hành án và bản án, quyết định được đưa ra thi hành;  Căn cứ hoãn, tạm đình chỉ, đình chỉ, ủy thác, xác minh điều kiện THADS không đúng quy định của pháp luật; quyết định đình chỉ THADS không đúng nội dung thỏa thuận của đương sự và đối với trường hợp bản án tuyên phải thực hiện nghĩa vụ liên đới…

Vi phạm về thời hạn, căn cứ cưỡng chế: cưỡng chế khi chưa tiến hành xác minh hoặc xác minh chưa đầy đủ về điều kiện thi hành án của người phải thi hành án. Một số trường hợp Chấp hành viên căn cứ vào hồ sơ thế chấp do Tòa án thu thập trong quá trình giải quyết vụ án hoặc căn cứ vào thông tin do người được thi hành án cung cấp để ra quyết định cưỡng chế mà không xác minh cụ thể ; Vi phạm về nội dung cưỡng chế: Chấp hành viên áp dụng biện pháp kê biên đối với tài sản không được kê biên, nhà đất không được chuyển quyền sử dụng; tài sản không thuộc quyền sở hữu, sử dụng của người phải thi hành án...

Ngoài tài liệu tập huấn của Vụ 11 Viện kiểm sát nhân dân tối cao và Trường đào tạo bồi dưỡng nghiệp vụ kiểm sát tại thành phố Hồ Chí Minh thì các Kiểm sát viên, Kiểm tra viên được phân công thực hiện nhiệm vụ kiểm sát thi hành án dân sự, hành chính phải cập nhật, đối chiếu, viện dẫn các quy định tại văn bản luật, phát hiện được những vướng mắc, mâu thuẫn hoặc những quy định chưa cụ thể để yêu cầu Chấp hành viên, cơ quan thi hành án dân sự có trao đổi thống nhất liên ngành, hoặc báo cáo thỉnh thị ngành cấp trên đảm bảo quá trình tổ chức thi hành án đúng theo quy định  của pháp luật, đồng thời khẳng định vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong công tác kiểm sát hoạt động tư pháp nói chung và kiểm sát thi hành án dân sự, hành chính nói riêng./.